Chengyu na każdą okazję

Każda osoba ucząca się języka chińskiego prędzej czy później natknie się na nazwę „chengyu”. Jest to rodzaj chińskiego idiomu. Znakomita większość chengyu (成语) składa się z 4 znaków, choć okazjonalnie trafiają się dłuższe. Co ciekawe, za wieloma kryje się legenda czy historyjka, której poznanie bywa konieczne do zrozumienia ich znaczenia (pomyśl np. o naszym polskim określeniu „wybieranie się jak sójka za morze”). Znajomość i umiejętność użycia w rozmowie takiego przysłowia stawia mówiącego w dobrym świetle. Ukazuje go jako osobę ukulturalnioną, oczytaną i biegle władającą językiem chińskim. A biorąc pod uwagę, że są to pożądane cechy - warto zapamiętać chociaż jeden czy dwa idiomy, by w odpowiednim momencie wyjąć je z rękawa jak przysłowiowego asa. Kilka z nich masz okazję poznać już teraz.

画蛇添足 (huàshétiānzú)！Przedobrzyłeś!

Piękny przykład czteroznakowca, którego sens właściwie jest jasny, a możliwość znalezienia się w sytuacji odpowiedniej by go użyć — bardzo duża. Kryje się za nim historia malarza, który dzięki swojemu rzemiosłu pierwszy skończył rysunek węża, ale widząc, że inni wciąż pracują... malował dalej i domalował wężowi nogi. W ten sposób przegrał konkurs. Idiom znaczy dokładnie „malując węża, dodać nogi”, czyli po naszemu po prostu przedobrzyć, przez swoje nadmierne staranie wyjść na czymś gorzej. Więc kiedy znajomy opowie Ci o tym, jak niepotrzebnie rozpisał się na kolokwium, w rezultacie czego popełnił błąd, możesz śmiało odpowiedzieć mu, że domalował wężowi nogi.

一箭双雕 (yījiànshuāngdiāo)

To przysłowie to dokładny odpowiednik naszego „dwie pieczenie na jednym ogniu” i angielskiego „two birds, one stone”. Dokładnie oznacza „jedna strzała dwa orły” (właściwie 雕 oznacza dokładnie „drapieżny ptak”, ale podobno chodzi o orły).

A jeśli wyniknie kłótnia... 鸡毛蒜皮 (pīmáosuànpí) czy 盲人摸象 (mángrénmōxiàng)?

Dwa ciekawe chengyu, których można użyć między innymi przy okazji nieporozumienia. 鸡毛蒜皮 — dosłownie „kurze pióro i łupina czosnku”. Oznacza drobnostkę, głupotę, która mimo swego małego znaczenia stała się powodem sporu. Związana z tym idiomem historia opowiada o dwóch rodzinach, z których jedna zajmowała się hodowlą kur, a druga uprawą czosnku. Pierwsza rodzina, by sprzedać drób, obierała go z piór, a druga obierała czosnek. Zdarzało się, że wiatr przenosił śmieci raz z jednego, raz z drugiego podwórka na to należące do sąsiadów, przez co kłócili się okropnie, aż w końcu poszli do sądu. Sędzia uznał, że sam jest poszkodowany przez to, że musiał zająć się tak małostkowym sporem i ukarał obie rodziny.

盲人摸象 znaczy „ślepcy dotykają słonia”. Ta legenda również opowiada o kłótni, tym razem kilku ślepców, którzy mieli okazję dotknąć słonia przyprowadzonego do miasta. Każdy z nich dotknął innej jego części i inaczej zinterpretował naturę tego zwierzęcia. Jeden orzekł, że słoń jest jak lina, ponieważ dotykał jego ogona. Inny znowu powiedział, że słoń jest dokładnie taki jak ściana, bo dotknął jego brzucha. Kolejnych wersji pojawiło się tyle, ilu było niewidomych mężczyzn, którzy wywołali awanturę z powodu swoich odmiennych wyobrażeń. Przytoczenie tej historii znaczy tyle co „wypowiadasz się, a sam nie znasz całej prawdy!”.

Granie krowie na cytrze, czyli 对牛弹琴 (duìniútánqín)

Łatwo domyślić się, co to oznacza. Gramy krowie na cytrze wtedy, gdy nieumiejętnie wybierzemy sobie odbiorców lub po prostu rozmówców i nasze czyny czy słowa nie zostają docenione ani zrozumiałe. Warto jeszcze uściślić, że 琴 to nie do końca cytra. To słowo oznacza podobny do niej starochiński instrument (qin), a czasami jest używane po prostu jako wyraz „instrument”.

Używaj śmiało, lecz z rozwagą

Powyższe chengyu mogą się przydać początkującym, jak i zaawansowanym w mówieniu po chińsku osobom. Co więcej, język ten dysponuje tak zatrważającą ich liczbą, że każdy, kto chce zanurzyć się w świat chińskich przysłów i idiomów, zawsze znajdzie coś dla siebie i coś nowego (nawet doktor habilitowany!). Zachęcam do własnych poszukiwań. 

Autorką tekstu jest Justyna Zagroba, studentka sinologii KUL, która prowadzi Instagrama @chengyuteka